Efektywne wykorzystanie zasobów wpisane jest już w każdą działalność. Dotyczy to również wykorzystania energii. Jednym z wymagań w tym zakresie jest efektywne korzystanie z energii. Podstawowym wymaganiem regulującym to zagadnienie Polsce jest Ustawa z dnia 20 maja 2016 r. o efektywności energetycznej. W oparciu o Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/27/UE z dnia 25 października 2012 r. w sprawie efektywności energetycznej, zmiany dyrektyw 2009/125/WE i 2010/30/UE oraz uchylenia dyrektyw 2004/8/WE i 2006/32/WE Ustawa ta wprowadziła szereg regulacji dotyczący bezpośrednio przedsiębiorstw, m. in.:
- Możliwość odzyskania środków na wybrane inwestycje poprzez system białych certyfikatów;
- Zasady przeprowadzania audytów efektywności energetycznej;
- Obowiązek wykonania audytów energetycznych dla wskazanej grupy przedsiębiorstw.
Po podsumowaniu efektów, jakie przyniosło wprowadzenie ww. przepisów 13 września 2023 głoszona została nowa wersja Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/1791 w sprawie efektywności energetycznej oraz zmieniająca rozporządzenie (UE) 2023/955. Zapisy zawarte w dyrektywie powinny być w pełni stosowane w państwach członkowskich od 12 października 2025 r.
Termin wydaje się odległy, warto jednak przygotować się już wcześniej na zmiany, które będą wchodziły w oparciu o przepisy krajowe. W odniesieniu do dotychczasowych wymagań będą one dotyczyły instytucji publicznych i przedsiębiorstw.
Instytucje publiczne
Dyrektywa w art. 5 i 6 podkreśla wzorcową rolę sektora publicznego i wskazuje, że instytucje publiczne powinny rocznie zmniejszać zużycie energii końcowej o 1,9% rocznie. Przyjęty plan zakłada, ze 3% budynków rocznie w odniesieniu do całkowitej powierzchni ogrzewanej lub chłodzonej, zajmowanej przez instytucje publiczne, było przekształconych w budynki niemal zero energetyczne lub zero emisyjne.
Realizacja tego celu wiąże się z:
- Oceną stanu technicznego, możliwościami technicznymi i opłacalności związanej z modernizacją użytkowanych obiektów.
- Zaplanowaniem kolejnych etapów modernizacji posiadanych zasobów
- Zarządzaniem zaplanowanymi przedsięwzięciami
- Podniesieniem kompetencji osób zarządzających budynkami instytucji publicznych w zakresie efektywności energetycznej i zarządzania energią.
Instytucje publiczne są również zobowiązane do uwzględniania charakterystyki energetycznej zamawianych w ramach zamówień publicznych produktów, usług, budynków oraz robót budowlanych. Wiąże się to z koniecznością wypracowania profesjonalnego podejścia do sporządzania wytycznych związanych z efektywnością energetyczna dla realizowanych zakupów oraz ustaleniem procedur oceny efektywności energetycznej oferowanych rozwiązań. Wymaganie to dotyczyło więc będzie pośrednio wszystkich dostawców i wykonawców, którzy współpracują z instytucjami publicznymi.
Informacje dotyczące poprawy efektywności energetycznej budynków zajmowanych przez instytucje publiczne oraz wyników uzyskiwanych odnośnie pozostałych działalności będą rozliczane w ramach krajowych sprawozdań z postępów w dziedzinie energii i klimatu.
Przedsiębiorcy:
Dyrektywa zmienia podejście do obowiązkowych audytów energetycznych i wskazuje jednoznacznie potrzebę wdrażania systemów zarządzania energią.
Sankcje za niespełnienie wyznaczonych obowiązków dotyczących efektywności energetycznej mają być skuteczne, proporcjonalne i odstraszające. Będą ustalone do 11 października 2025.
W aktualnym wydaniu Dyrektywa wprowadza zmiany w sposobie kwalifikowania przedsiębiorstw do wspomnianych obowiązków. Dotychczasowy podział, opierający się na Rozporządzeniu Komisji Unii Europejskiej (WE) 800/2008 zastąpiony został wartością średniego rocznego zużycia energii.
Arykuł 11 wskazuje na dwie grupy przedsiębiorstw:
- Przedsiębiorstwa zużywające powyżej 85 TJ energii rocznie (około 23611 MWh) maja obowiązek do 11 października 2027 wdrożyć i certyfikować system zarządzania energią oparty na międzynarodowych standardach. Podstawowe standardy, na których można taki system oprzeć to ISO 50001 lub EMAS.
- Natomiast przedsiębiorstwa, których roczne zużycie energii przekracza 10 TJ (około 2777 MWh) muszą raz na cztery lata wykonać audyt energetyczny, jeżeli nie wdrożyły i certyfikowały systemu zarządzania energią.
Prowadzone mają być zachęty dla pozostałych przedsiębiorstw w celu propagowania systemów zarządzania energią i wykonywania audytów energetycznych.
Aktualne przepisy przewidują, że za brak audytu przedsiębiorstwa Prezes URE wymierza karę pieniężną do 5 proc. przychodu ukaranego przedsiębiorcy, osiągniętego w poprzednim roku podatkowym. Do 11 października 2025 państwa członkowskie są zobowiązane do ustanowienia przepisów dotyczące sankcji mających zastosowanie w przypadku naruszeń przepisów krajowych przyjętych na podstawie niniejszej dyrektywy. Przewidziane sankcje muszą być skuteczne, proporcjonalne i odstraszające.
Aby zrealizować te obowiązki, konieczne jest przeanalizowanie dotychczasowego podejścia i wprowadzenie zmian w podejściu firmy do efektywności energetycznej. Zmiany te powinny obejmować:
- Wypracowanie podejścia systemowego, z wykorzystaniem istniejących rozwiązań
- Zapewnienie kompetencji pracowników uczestniczących we wdrażaniu i utrzymaniu systemu zarządzania energią
- Zapewnienie kompetencji pracowników współpracujących z audytorem energetycznym
- Wprowadzenie rozwiązań organizacyjnych, które pozwolą na wykorzystanie wyników z audytu energetycznego do planowania inwestycji i zmian organizacyjnych.
Firmy, które są zobowiązane do wykonania audytów energetycznych muszą również sporządzić konkretny i wykonalny plan działania w oparciu o zalecenia z tych audytów. Plany te oraz wskaźnik wdrożenia planów powinny być publikowane w sprawozdaniu rocznym przedsiębiorstwa. Aby spełnić ten obowiązek, konieczne jest wprowadzenie w zasady zarządzania firmą zagadnienia dotyczące efektywności energetycznej. Wsparciem i przydatną bazą do wprowadzenia tych zasad są wymagania PN-EN ISO 50001 oraz wytyczne zawarte w PN-ISO 50006.
W odniesieniu do planowanych zmian znaczącej wartości nabiera świadome budowanie systemu zarządzania, w którym istotne dla firmy wymagania zewnętrzne są przenoszone na każdy obszar funkcjonowania.
