Pojęcie jakości towarzyszy człowiekowi każdego dnia. Niezależnie od tego, czym zajmujemy się w naszej zawodowej i prywatnej rzeczywistości , a nawet niezależnie od tego, czy zdajemy sobie z tego sprawę, czy też nie – jakość, odmieniana przez wszystkie przypadki wyznacza rytm wszystkich dni, czynności i otaczającego nas świata.
Bo jakość to nie są tylko i wyłącznie hasła, ale faktyczne działania. I jako takie, jak i sama jakość – mają różne oblicza. Niejednokrotnie nie zastanawiamy się w codzienności nad „zwykłymi” rzeczni i elementami, w których się poruszamy. W praktycznym wymiarze – jakość ma niebagatelny wpływ na zdrowie i życie nie tylko człowieka, ale również zwierząt. I nie można przecenić powiązania tych elementów z dobrostanem.
A wszystkie aspekty jakości rozpoczynają się od prac – mniej lub bardziej, ale zawsze – laboratoryjnych. Czasami może to być niewielkie (bądź też średniej wielkości czy wręcz duże – w zależności od specyfiki samej organizacji) laboratorium, funkcjonujące bezpośrednio w strukturach zakładu, jak również może to być jednostka zewnętrzna, funkcjonująca na zasadzie wykonywania zleceń kontraktowych (również pod względem wielkości klasyfikowana jako mała, średnia lub duża). Laboratorium jest miejscem, w którym – zgodnie z definicją wskazaną w normie PN EN ISO/IEC 17025: 2018-02 [[1]] realizowana jest jedna lub więcej działalności takich jak – badanie, wzorcowanie lub też pobieranie próbek, poddawanych następnie badaniom lub wzorcowaniom. Efektem pracy laboratorium jest wynik, który powinien być wynikiem ważnym – czyli umożliwiać klientowi [[*]] uzyskanie odpowiedzi na stawiane przez niego pytania – a więc musi być miarodajny, rzetelny oraz wiarygodny i przekazany w ustalonym uprzednio terminie.
Zdj. z archiwum II Ogólnopolskiej Konferencji Jakościowej
Taki wynik działań realizowanych w laboratorium umożliwia odniesienie do ustalonych wcześniej kryteriów (jakościowych, ilościowych, wynikających ze specyfikacji lub też wymagań legislacyjnych) oceny danego przedmiotu czy wyrobu (niezależnie czy mamy do czynienia z elementem konstrukcyjnym samochodu, tkaniną służącą do późniejszego uszycia ubrań, bądź samych ubrań, wyrobów petrochemicznych, spożywanego pokarmu, stosowanych kosmetyków czy zabawek lub materiałów opakowaniowych, etc.), jak również elementów otaczającego środowiska (wody, gleby, powietrza).
Działalność laboratoryjna wynika z tego wprost – jest nierozerwalnie związana z ludzką rzeczywistością i jako taka, w sposób bezpośredni wpływa na dobrostan człowieka. Nieodpowiednia jakość, związana z brakiem spełnienia kryteriów – będzie więc w negatywny sposób wpływać na zdrowie i życie ludzkie. Przekładając to na konkretne przykłady, najbliższe każdemu, bo każdy z ludzi, żeby funkcjonować potrzebuje pożywienia. Jeśli nie byłoby badań laboratoryjnych, mogłaby mieć miejsce sytuacja, że będzie dopuszczona do obrotu żywność, zawierająca szkodliwe związki, w stężeniach przekraczających dopuszczalne dzienne narażenie, a zatem – w konsekwencji – mogąca prowadzić do stanów uczulenia lub zatrucia, a nawet – w skrajnym przypadku – śmierci. I tu podkreślić należy, że w każdej dziedzinie to laboratorium stoi na straży spełniania kryteriów, norm, po prostu – wymagań jakościowych.
Aby wynik miał cechy ważnego wyniku, konieczne jest dysponowanie odpowiednimi zasobami (do nich zalicza się między innymi pomieszczenia i warunki środowiskowe, wyposażenie, usługi dostarczane z zewnątrz, odpowiedni personel oraz zachowanie spójności pomiarowej) i realizowanie stosownych procesów (począwszy od przeglądu zapytań, ofert i umów, poprzez pobieranie próbek, wybór, weryfikację i walidację metod, zapisy, postępowanie z obiektami do badań i wzorcowań, nadzór nad informacją, prace niezgodne z wymaganiami, aż po raporty z badań i wzorcowań, szacowanie niepewności pomiarowej czy też skargi). We wszystkim istotne są kompetencje, a razem z nimi – niezwykle ważną rolę odgrywa zdrowy rozsądek.
W podejściu ukierunkowanym na jakość, a także w realizacji zadań wynikających z zapewnieniem, zarządzaniem i realizacją zadań jakościowych nie można zapominać o zdrowo-rozsądkowym podejściu.I tu wchodzimy w kolejny element związany z perspektywą lidera, a także z elementem życia, zdrowia i ogólne pojętego dobrostanu ludzkiego. Dobry lider zdaje sobie sprawę z koniecznych czynności, prowadzących do utrzymywania maszyn i urządzeń w dobrej kondycji, aby mogły spełniać swoje zadania, służyć jak najdłużej i jak najbardziej wydajnie. Dobry lider wie po prostu, że przestoje są konieczne, niezbędne i stanowią element nie marnotrawstwa, ale zdrowego rozsądku. Maszyny i urządzenia trzeba konserwować, aby utrzymywać je w ruchu.
Z perspektywy działalności laboratoryjnej, a laboratoria medyczne czy diagnostyczne (nie tylko te, które uzyskały akredytację w oparciu o wymagania i wytyczne normy PN-EN ISO 15189: 2023-02 [[2]]) również realizują tę laboratoryjną działalność – pojawia się pytanie o podejście lidera w odniesieniu do zdrowego rozsądku, oceny faktów (również w kontekście zalewających codzienność fake news’ów) i dbałości o własny dobrostan – zdrowie, życie, umiejętność zatrzymania się i wykonania swoistego „przeglądu samego siebie”.
Jakość ma wiele obliczy, a jednym z nich – nieco może zapomnianym – jest właśnie zrównoważone podejście także do własnego organizmu. Jednym z zadań lidera jest również dbałość o innych. A nie można dbać o innych, jeśli się nie dba o siebie. A cała perspektywa życia – produktu, wyrobu, usług – i samego człowieka – jest w dużej mierze oparta o działalność laboratoryjną, która z drugiej strony jest niejako „z tyłu”, niewidoczna, pozostająca w kuluarach. Laboratorium jest często niedoceniane, niezauważane – ale efekty działalności laboratoryjnej mają niebagatelne znaczenie dla każdego z nas. To nie jest to wyłącznie hasło, a rzeczywistość nas otaczająca. Praktycznie każdy element otaczającej nas rzeczywistości – nieważne czy chodzi o to, co jemy, pijemy, czym oddychamy, czy stosujemy lub wykorzystujemy – swój aspekt przydatności rozpoczyna od spełnienia odpowiednich wymagań. A te potwierdzane są w wyniku badań.
[*] Klient definiowany jest zgodnie z treścią norm ISO 900 i ISO 9001 jako ten, który oczekuje wyniku
[1] PN EN ISO/IEC 17025: 2018-02 Ogólne wymagania dotyczące kompetencji laboratoriów badawczych i wzorcujących [2] PN -EN ISO 15189: 2023-02 Laboratoria medyczne. Wymagania dotyczące jakości i kompetencji
